Zimno kojarzy się z czymś nieprzyjemnym – mrozem szczypiącym w policzki, marznącymi dłońmi czy przeszywającym wiatrem. Jednak to właśnie ekstremalny chłód może stać się naszym sprzymierzeńcem w walce z bólem, stanami zapalnymi i chronicznym zmęczeniem. Jak działa krioterapia i dlaczego z roku na rok zyskuje coraz większą popularność? Czy jest odpowiednia dla każdego? W tym artykule rozwiejemy wszystkie wątpliwości i przyjrzymy się tej metodzie z bliska – od definicji i rodzajów krioterapii, przez przebieg zabiegu, aż po efekty, których możemy się spodziewać.

Definicja i rodzaje krioterapii

Krioterapia (z gr. kryos – zimno, therapeia – leczenie) to metoda terapeutyczna polegająca na kontrolowanym zastosowaniu zimna w celach leczniczych. Temperatura stosowana podczas typowego zabiegu jest ekstremalnie niska i waha się od -100°C do nawet -180°C. Konkretna wartość zależy od rodzaju krioterapii i wykorzystywanego czynnika chłodzącego.

Sekret działania krioterapii tkwi w fizjologicznej reakcji naszego organizmu na nagłe, intensywne ochłodzenie tkanek. Ekspozycja na ekstremalnie niskie temperatury wywołuje szereg procesów w naszym ciele:

Skurcz naczyń krwionośnych – następujący bezpośrednio po ekspozycji na zimno.
Przekrwienie reaktywne – rozszerzenie naczyń krwionośnych po ustąpieniu ekstremalnej temperatury.
Zmniejszenie przewodnictwa nerwowego – obniżenie wrażliwości receptorów bólowych.
Spowolnienie procesów metabolicznych w tkankach – tworzące doskonałe warunki do regeneracji.
Stymulacja układu immunologicznego i hormonalnego – wzmacniająca naturalną odporność i równowagę organizmu.

W zależności od tego, jaką część ciała poddajemy działaniu zimna, wyróżniamy dwa główne rodzaje leczenia zimnem: miejscowe i ogólnoustrojowe.

Krioterapia miejscowa

Krioterapia miejscowa polega na aplikacji zimna na ściśle określony obszar – na przykład na bolący staw, napięty mięsień czy przeciążone ścięgno. Podczas zabiegu terapeuta przykłada do skóry głowicę specjalnego urządzenia, które emituje strumień mroźnego powietrza (zazwyczaj jest to parujący ciekły azot) o temperaturze, która potrafi osiągnąć nawet -180°C. Czas trwania sesji jest ściśle kontrolowany, by zapewnić bezpieczeństwo i uniknąć przypadkowego uszkodzenia. Zwykle pojedyncza aplikacja trwa od 30 sekund do kilku minut. Taka forma terapii jest szczególnie skuteczna w leczeniu urazów sportowych, miejscowych stanów zapalnych i dokuczliwych nerwobólów. Po zabiegu obserwujemy znaczną poprawę ukrwienia tkanek i złagodzenie objawów bólowych, co pozwala na efektywniejsze wykonywanie ćwiczeń rehabilitacyjnych.

Krioterapia ogólnoustrojowa

Krioterapia ogólnoustrojowa to zabieg o szerszym spektrum działania, obejmujący całe ciało (z wyjątkiem głowy i szyi). Odbywa się w specjalnie zaprojektowanej komorze kriogenicznej, gdzie panuje temperatura od -110 do -160°C. Podczas krótkiej sesji (trwającej na ogół nie dłużej niż 3 minuty), zostajemy poddani intensywnemu ochłodzeniu. Efektem jest aktywacja procesów termoregulacji – naturalnego mechanizmu obronnego, który wyzwala kaskadę korzystnych reakcji biochemicznych. Co więcej, w odpowiedzi na ten krótkotrwały stres termiczny, nasz organizm uwalnia szereg substancji przeciwzapalnych oraz przeciwbólowych (w tym endorfiny – tzw. hormony szczęścia). Krioterapia ogólnoustrojowa okazuje się szczególnie skuteczna w leczeniu chorób reumatycznych, zwyrodnieniowych i neurologicznych, a także wspieraniu regeneracji tkanek u sportowców. Dodatkowo, regularne sesje w komorze kriogenicznej mogą przynieść szereg dodatkowych korzyści, takich jak poprawa odporności, efektywna redukcja stresu oraz przyspieszenie przemiany materii.

Przebieg zabiegu krioterapii

Leczenie zimnem nie wymaga od nas skomplikowanych przygotowań. Przed rozpoczęciem właściwej procedury, ważna jest jednak konsultacja z lekarzem lub fizjoterapeutą. Konieczne jest bowiem przeprowadzenie wywiadu i wykluczenie ewentualnego ryzyka.Po rozmowie ze specjalistą przechodzimy do wykonania zabiegu. Krioterapia miejscowa odbywa się w trzech krokach:

Przyjmujemy wygodną pozycję siedzącą lub leżącą.
Odsłaniamy obszar poddawany terapii (skóra powinna być czysta i sucha, bez maści, kremów i innych substancji).
Specjalista przykłada głowicę urządzenia w pobliżu leczonego miejsca i wykonuje nią delikatne, okrężne ruchy.

W przypadku krioterapii ogólnoustrojowej procedura jest nieco bardziej rozbudowana:

Zdejmujemy biżuterię i metalowe przedmioty, a następnie zakładamy specjalny strój zapewniający ochronę najbardziej wrażliwym częściom ciała.
Przechodzimy do przedsionka komory kriogenicznej, gdzie temperatura jest niższa (około -60°C), ale jeszcze nie ekstremalna. Przyzwyczajamy się w ten sposób do chłodu i zmniejszamy ryzyko szoku termicznego.
Przechodzimy do głównej komory kriogenicznej i rozpoczynamy właściwy zabieg. Przez kolejne kilka minut w komorze oddychamy spokojnie i wykonujemy lekkie ćwiczenia (np. marsz w miejscu), by utrzymać krążenie krwi. W pobliżu cały czas znajduje się personel medyczny, który czuwa nad naszym bezpieczeństwem.

Po zakończeniu zabiegu następuje faza rozgrzewania organizmu, podczas której wykonujemy łagodne ćwiczenia pod nadzorem fizjoterapeuty. Pamiętajmy, że ten etap jest niezwykle istotny dla osiągnięcia pełnych efektów terapeutycznych. To właśnie podczas ponownego ogrzewania tkanek zachodzą najsilniejsze reakcje naczyniowe i metaboliczne.

Wskazania do stosowania zabiegu

Krioterapia znajduje zastosowanie w leczeniu szerokiego spektrum schorzeń ze względu na działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne, przeciwobrzękowe i rozluźniające. Główne wskazania do przeprowadzenia zabiegu obejmują:

zespoły bólowe kręgosłupa (zarówno w odcinku szyjnym, jak i lędźwiowym);
stany zapalne ścięgien i mięśni (łokieć tenisisty, zapalenie ścięgna Achillesa);
obrzęki po złamaniach, zwichnięciach, skręceniach i stłuczeniach;
nadwaga i otyłość (jako element kompleksowej terapii);
spastyczność w przebiegu stwardnienia rozsianego;
reumatoidalne zapalenie stawów;
zapalenie stawu barkowego;
neuropatie obwodowe;
zespół cieśni nadgarstka;
stany depresyjne i zaburzenia nastroju;
problemy skórne (łuszczyca, atopowe zapalenie skóry, trądzik);
przygotowanie do intensywnego wysiłku fizycznego (szczególnie u sportowców).

Przeciwwskazania

Mimo szerokiego spektrum pozytywnych efektów, krioterapia nie jest odpowiednia dla wszystkich. Istnieje szereg przeciwwskazań do jej stosowania, które należy wykluczyć przed rozpoczęciem terapii:

choroby układu krążenia (niewydolność krążenia, choroba wieńcowa, stan po zawale serca, zaawansowana miażdżyca, tętniaki, zakrzepica żył głębokich);
choroby nerek i dróg moczowych (niewydolność nerek, ostre infekcje dróg moczowych);
choroby układu oddechowego (ciężka astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc);
otwarte rany i owrzodzenia w miejscu zabiegowym (w przypadku zabiegu miejscowego);
klaustrofobia (w przypadku zabiegu ogólnoustrojowego);
nieleczona nadczynność tarczycy;
aktywne choroby nowotworowe;
okres ciąży i laktacji;
zaburzenia krążenia;
ostre stany zapalne i gorączka.

Przed zabiegiem krioterapii konieczna jest konsultacja z lekarzem lub fizjoterapeutą, który dokładnie oceni nasz stan zdrowia i wykluczy ewentualne ryzyko.

Jakie efekty daje krioterapia

Regularne zabiegi leczenia zimnem przynoszą szerokie spektrum korzyści dla organizmu. Do najczęściej obserwowanych efektów terapeutycznych należą:

Redukcja bólu – zarówno ostrego, jak i przewlekłego różnego pochodzenia.
Rozluźnienie mięśni – przynoszące ulgę w dolegliwościach mięśniowo-szkieletowych.
Poprawa krążenia – rozszerzenie naczyń krwionośnych, które zwiększa ukrwienie tkanek i przyspiesza transport składników odżywczych.
Redukcja obrzęków – zmniejszenie obrzęków pourazowych i pooperacyjnych poprzez poprawę krążenia limfy i zmniejszenie przepuszczalności naczyń krwionośnych.
Poprawa nastroju – pobudzenie wydzielania endorfin, które wpływają pozytywnie na nastrój i redukują poziom stresu.
Poprawa kondycji skóry – ujędrnienie, zmniejszenie cellulitu, poprawa kolorytu.
Wspomaganie metabolizmu – przyspieszenie przemiany materii, pomocne w procesie odchudzania.

Pierwsze efekty krioterapii zwykle są odczuwane już po pierwszym zabiegu, jednak najlepsze rezultaty osiągniemy przy regularnych sesjach. Warto połączyć je także ze specjalnie dobranymi przez specjalistę ćwiczeniami – tak kompleksowa rehabilitacja pozwala na szybki powrót do pełnej sprawności.

Czy po krioterapii mogą wystąpić powikłania?

Krioterapia przeprowadzana przy zachowaniu wszelkich środków ostrożności, jest zabiegiem o niskim ryzyku powikłań. Niemniej jednak, tak jak w przypadku każdej procedury medycznej, musimy być świadomi możliwości wystąpienia pewnych niepożądanych reakcji. Do najczęstszych efektów ubocznych krioterapii miejscowej zaliczamy przejściowe zaczerwienienie skóry i mrowienie. Leczenie ogólnoustrojowe może natomiast powodować przemijające zawroty głowy, uczucie oszołomienia i niepokój. Sporadycznie pojawiają się również wahania ciśnienia krwi lub nieregularne bicie serca. Poważniejsze powikłania (takie jak pęcherze i odmrożenia) są niezwykle rzadkie i zazwyczaj wynikają z nieprawidłowego wykonania zabiegu lub nieodpowiedniej kwalifikacji pacjenta. To dlatego tak ważne jest, by zawsze wybierać sprawdzone placówki i doświadczonych terapeutów.

FAQ

Czy krioterapia jest bolesna?

Krioterapia nie jest bolesna, lecz początkowo może wywoływać pewien dyskomfort. W pierwszych sekundach ekspozycji na ekstremalnie niską temperaturę często pojawia się szczypanie lub mrowienie, które jednak szybko ustępuje.

Czy krioterapia może zaszkodzić?

Prawidłowo wykonana krioterapia jest całkowicie bezpieczna dla zdrowia. Przy braku przeciwwskazań i wykwalifikowanym personelu, ryzyko powikłań jest minimalne.

Ile kosztuje krioterapia?

Krioterapia miejscowa kosztuje 25 zł za pojedynczy zabieg. Cena zabiegu ogólnoustrojowego jest natomiast wyższa i zazwyczaj wynosi 50-60 zł za pojedynczy zabieg.

Podsumowanie

Krioterapia to skuteczna i nowoczesna metoda, która wykorzystuje korzystne właściwości niskich temperatur. Dzięki szerokiemu spektrum działania i licznym korzyściom terapeutycznym znajduje zastosowanie w leczeniu wielu schorzeń i dolegliwości. Już po kilku sesjach możemy zauważyć liczne korzyści, takie jak redukcja bólu, zmniejszenie stanu zapalnego czy poprawa funkcji ruchowej. Pamiętajmy jednak, że przed zastosowaniem zabiegu konieczna jest konsultacja z lekarzem lub fizjoterapeutą, którzy ocenią, czy nie istnieją żadne przeciwwskazania do jego wykonania.