Ulica Świętojańska to jedna z najbardziej znanych i reprezentacyjnych przestrzeni w Gdyni. Przez lata była i po dziś jest miejscem spotkań, spacerów i zakupów. Jej wyjątkowość z jednej strony jest zasługą lokalizacji, z drugiej umiejętnego połączenia funkcji handlowej, usługowej i kulturalnej. Spacerując wzdłuż Świętojańskiej, można zobaczyć charakterystyczne kamienice, ważne budynki użyteczności publicznej oraz miejsca, które na stałe wpisały się w tożsamość miasta. W tym przewodniku przybliżymy dzieje tej ulicy, opiszemy najciekawsze jej fragmenty, wskażemy jej obecną rolę w Śródmieściu oraz podpowiemy, jak najlepiej ją zwiedzać.

Położenie i charakterystyka ulicy Świętojańskiej

Ulica Świętojańska przebiega przez serce Śródmieścia Gdyni i stanowi jedną z głównych osi północ–południe w mieście. To druga, po ulicy Starowiejskiej, kluczowa arteria w centrum Gdyni, która łączy obszar portowy i nadbrzeże z głębszymi dzielnicami miasta. Ma około 1,8 km długości i stopniowo wznosi się w kierunku Wzgórza Świętego Maksymiliana.

Zabudowę ulicy tworzą głównie kamienice z lat 20. i 30. XX wieku. Większość z nich ma podobną wysokość, prostą, uporządkowaną formę i jest przeszklona na parterze. Wiele budynków nawiązuje też do stylu marynistycznego. Można tu zobaczyć zaokrąglone rogi, długie poziome linie na elewacjach czy balkony przypominające relingi statków. Dzięki temu ulica ta jest jednym z najlepszych przykładów modernistycznej architektury Gdyni.

Znaczenie ulicy w Gdyni

Świętojańska jest ulicą reprezentacyjną, a w konsekwencji pełni wiele ról w strukturze miasta. Z jednej strony jest przestrzenią wykorzystywaną do życia miejskiego, z drugiej wizytówką Gdyni. Najważniejsze jej funkcje, które dziś spełnia to:

Funkcja handlowa – na ulicy znajduje się sporo sklepów zarówno przemysłowych, jak i spożywczych.
Funkcja usługowa – w lokalach mieszczą się liczne punkty usługowe jak np. firmy fryzjerskie, kancelarie prawne, banki.
Funkcja reprezentacyjna – jako jedna z kluczowych ulic Śródmieścia, ulica Świętojańska często jest wybierana do uroczystości, dekoracji miejskich i przedsięwzięć promocyjnych.
Funkcja komunikacyjna i spacerowa – choć jest ulicą miejską, nie tylko tranzytową, organizacja ruchu i modernizacje prowadzone z myślą o pieszych sprawiają, że zachęca do przemieszczania się nią na piechotę.
Funkcja historyczno-kulturowa – ulica działa jako żywy zapis dziejów Gdyni: architektura międzywojnia, zmiany okresu wojennego i transformacje po 1989 r. nadają jej znaczenie edukacyjne i sentymentalne.

Historia ulicy

Nazwa ulicy pochodzi od przydrożnej kapliczki św. Jana Nepomucena, która już od XVIII wieku stała przy trakcie prowadzącym Szosą Gdańską w stronę Oksywia. W okresie międzywojennym przestano posługiwać się nazwą Droga Oksywska, a w zamian używano form „Świętego Jana” lub „Św. Jańska”. Z czasem, aby to uprościć zaczęto się posługiwać formą, która funkcjonuje do dziś – „Świętojańska”. Nazwa ulicy zmieniła się na krótki czas jedynie podczas okupacji hitlerowskiej. Nazywano ją wtedy Adolf-Hitler-Straße. Już po wojnie jednak przywrócono jej polską nazwę.

Historia ul. Świętojańskiej sięga czasów przed urbanistycznych. Jeszcze zanim była częścią miasta, funkcjonowała jako część dawnej Drogi Oksywskiej, prowadzącej z Gdyni ku wsi Oksywie. Po nadaniu Gdyni praw miejskich w 1926 r. zabudowa przy Świętojańskiej przyspieszyła. W końcu lat 20. i w latach 30. wznoszono kolejne modernistyczne kamienice, tworząc zwartą pierzeję ulicy. W czasie II wojny światowej śródmieście ucierpiało w niewielkim stopniu, dlatego po 1945 r. łatwo było kontynuować rozwój tej części miasta.

Duże zmiany miały miejsce w czasach PRL, gdy ulica zmieniała swoje funkcje. W tym czasie wiele dotychczas prywatnych sklepów i lokali usługowych zostało upaństwowionych i przekształconych w spółdzielcze punkty handlowe z podstawowym asortymentem. Luksusowe butiki i eleganckie lokale ustąpiły miejsca sklepom spożywczym, tekstylnym i prostym kawiarniom. Niemniej już po transformacji ustrojowej w 1989 r. prywatne inicjatywy ponownie rozkwitły. Przybyło sklepów, butików, czy banków, które przywróciły jej rangę jednej z głównych ulic handlowych Gdyni.

Warto też wspomnieć, że w ostatnich latach przeprowadzono modernizacje nawierzchni, chodników i oświetlenia, wprowadzono zmiany w organizacji ruchu (częściowe jednokierunkowości) i uporządkowano przestrzeń publiczną. Działania te miały na celu lepsze dostosowanie ulicy do roli reprezentacyjnej i pieszej, zachowując jednak jej historyczny charakter.

Najważniejsze miejsca na ulicy

Przy ulicy Świętojańskiej i w jej bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się wiele obiektów, które warto zobaczyć podczas spaceru. Najważniejsze z nich to m.in.:

Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski – to kolegiata z 1924 r. Łączy elementy baroku i renesansu. Ciekawostką jest fakt, że jej fundamenty wybudowano z kamieni balastowych przywiezionych przez jeden z pierwszych statków portowych w mieście.
Kamienica Orłowskich (ul. Świętojańska 68) – imponująca bryła narożna z jasnego piaskowca z zaokrąglonymi narożnikami. Idealnie wpisuje się w charakter ulicy.
Plac Kaszubski – punkt rozpoczęcia lub zakończenia spaceru Świętojańską. Pełniący funkcję miejskiego placu. Zlokalizowany jest niedaleko wielu głównych budynków miasta.
Przejście ku Skwerowi Kościuszki – Świętojańska płynnie łączy się z głównymi szlakami prowadzącymi do morza.

Wydarzenia i życie ulicy

Ulica Świętojańska od zawsze była jednym z głównych punktów spotkań w Gdyni. W jej parterach, obok sklepów i instytucji, działają liczne kawiarnie, restauracje, puby, czy kluby, które do dziś nadają rytm życiu towarzyskiemu miasta.

Co jednak warto zauważyć, ulica to także tło dla kilku ważnych wydarzeń. Jednym z najbardziej rozpoznawalnych jest Kulinarna Świętojańska. To cykliczny festiwal typu street food, na którym gromadzą się stoiska restauracji, degustacje i pokazy kulinarne. Innym wydarzeniem powiązanym ze Świętojańską jest Święto Morza. To jedno z najstarszych i najważniejszych wydarzeń w mieście. Towarzyszą mu parady, koncerty i uroczystości, które obejmują centralne ulice miasta, w tym właśnie fragment ulicy Świętojańskiej.

Praktyczne informacje dla odwiedzających

Ulica Świętojańska leży w samym sercu Gdyni, dlatego dotarcie do niej nie stanowi żadnego problemu. Podróżując pociągiem, należy dojechać do stacji Gdynia Główna, skąd spacer na ulicę zajmuje około 10 minut. Wzdłuż i w jej sąsiedztwie zatrzymują się również liczne autobusy oraz trolejbusy. Dla osób przyjeżdżających samochodem, na miejscu dostępne są miejsca parkingowe wzdłuż ulicy oraz na pobliskich parkingach miejskich. Warto jednak zauważyć, że w godzinach szczytu należy liczyć się z ograniczoną liczbą wolnych miejsc.

Ciekawostki

Wyjątkowość ulicy Świętojańskiej to także związane z nią ciekawostki. Wśród nich szczególnie warte uwagi są dwie. Pierwszą jest to, że kamienica narożna ze Świętojańskiej i Pułaskiego znana jest jako „kamienica z karcerem”. W latach PRL-u mieściły się tam bowiem pomieszczenia służb informacyjnych, z częścią przeznaczoną na przesłuchania. Warty uwagi jest również fakt, że wzdłuż pewnego odcinka ulicy Świętojańskiej budynki są połączone tunelami. Prawdopodobnie był to sposób na przejścia awaryjne lub połączenia usługowe między budynkami.

Podsumowanie

Świętojańska to najbardziej reprezentacyjna ulica Gdyni i jednocześnie miejsce, w którym spotykają się historia, modernistyczna architektura i codzienne życie mieszkańców. Spacerując jej 1,8-kilometrowym odcinkiem, można zobaczyć charakterystyczne kamienice, odwiedzić ważne budynki i poczuć klimat Śródmieścia. To ulica, która od lat pełni funkcję handlową, usługową i kulturalną, a jednocześnie pozostaje wizytówką miasta. Dla każdego, kto chce lepiej poznać miasto, przejście Świętojańską jest bez wątpienia obowiązkowym punktem zwiedzania.